ذهن اخلاقی نشر هرمس

از میان همه تفاوتهای انسان باحیوان از فرد برجسته ترین آشپز اخلاقی یا بروز آن است که همچون دوری در دل واژه پرمغز باید پنهان گشته. اخلاق این شریف ترین قسمت آدمی بی لحظه ای درنگ را به دست شستن از جان راغب می‌کند تا هم نوعی از ورطه خطر برهند هرچند هم که تعامل کنیم و جوانان را بسنجیم باز هم احساسی در ظرف‌های بادنما ندا می دهد که آن اینکه دارد درست است و فلان کار وظیفه پس بر تو است که خود را در این ره قربانی کنی. چارلز داروین اخلاقیات مهر که عواطف and و سازنده و بازدارنده کردار ها. سرد به تنهایی از این مهم قاصر است. قواعد اخلاق منتج از خرد ما نیستند. چرا هیچ کس خیال نمی کند ما دست و پا درآوردن را یاد می گیریم بلکه همگان بدیهی می‌انگارند که طراحی شده این تا خود به خود صاحب دست و پا شویم اگر چنین است در مواجهه با مسئله رشد دستگاه های اخلاقی نیز می توان پذیرفت که یک موهبت زیست‌شناختی داشته‌ایم که ما را به خلق دستگاهی برای قضاوت اخلاقی و به قولی نظریه ای در باب عدالت رهنمون می سازد دستگاهی که کاربردش وسیع و دامنه عملش بی کران است.نو آم چامسکی ذهن اخلاقی از کشف یک قلمرو تازه در دانش بشر سخن می گوید. این کتاب چکیده هایب مغز و گزارش هایی شگفت آور از رشته های گوناگون در اختیار خواننده اش می گذارد و گام به گام می کوشد خورده ها و تکه های جور و ناجور یافته‌های دانشمندان در علوم زیست شناسی و علوم اجتماعی را سازمان دهد و تصویری بسازد از همگرایی متحمل در این علوم به سوی تدوین دانش نوین اخلاق. این دانش نوین انسان را صاحب محبت یا استعداد اخلاقی می انگارد استعدادی که با کمترین تحریک بیرونی و بر مبنای اصولی فعال اما پنهان به رویدادها و تجربه های محیطی رنگ و بوی اخلاقی می بخشد. استعداد اخلاقی ویژگی زیستی ای مختص انسان است که اجزایش را شاید بتوان در جانداران دیگر پیدا کرد ولی کارکردش به آن شکل منسجم و سامان که در انسان سراغ داریم در جهان موجودات زنده بی همتاست. این استعداد ذاتی را انسانها با خود به دنیا می آورند تا راهنمایی شان برای بقا و گذراندن زندگی باشد. اما این سازواره همچون هر سازواره طبیعی دیگر تنوع نیز می پذیرد. اندام اخلاقی ما به غیر از اصول عملیاتی و محاسباتی خود مجاری هم برای گوناگونی در اجرا باقی می گذارد. از این گفته گریزی نیست چرا که می دانیم یک و تنها یک فرهنگ و دستگاه اخلاقی نداریم بلکه فرهنگها گوناگون و دستگاه‌های اخلاقی ناهمسان هم فراوان اند. اخلاقی به لحاظ تکوین و تکامل زیست شناختی و اجتماعی در نوع بشر مشترک باشد اما نام بشر به یک دستگاه واحد اخلاقی نمی رسد. محیط بیرونی باید داشته باشد ولی این مجال فراهم نمی گردد مگر آنکه در ساز و کار درونی آن دستگاه فضایی برای تنوع وجود داشته باشد. این فضاهای مجاز گوناگونی را می‌شود به پارامتر هایی مانند کرد که در یک جعبه کلید یا ماشین محاسبه گر از پیش تعریف شده اند اما تعیین مقدار و ارزش آنها به کاربر یا محیط واگذار شده است. از افزوده شدن این ارزشهای پارامتری بر اصول محاسباتی استعداد اخلاقی می آید که انسان را قادر می سازد درباره فرهنگی و اخلاقی خوبی یا بدی امور و رویدادها و نیاز را به شم در یابد. اثر اتفاق نیست که نظریه اصول و فرامرزی در اخلاق را از زبان شناسی و زیست شناسی و آن گرفته اند اخلاق نیز همچون زبان ها و گونه های زیستی دستگاهی است مرکب از افزود ثبات و گوناگونی های فراوان. این استعداد را می‌توان یکی از توانش های شناختی دانست و در کنار سدها توانش دیگر انسان به پژوهش علمی در آن پرداخت. مقصود از پژوهش علمی در این عرصه انسانی آمار و عدد ساختن نیست. انسان و توانش های ذهنی اش به روش متفاوت با سایر پدیده‌های طبیعی سنجیده نمی شود در اینجا کوشش بر آن است که از دوگانه پنداری در مورد پدیده موردپژوهی پرهیز شود. بسیاری به هنگام رویارویی با موضوع های به راستی بغرنجی که در راه فهم قوای ذهنی و شناختی انسان پدیدار می‌شود روش معمول علوم طبیعی را رها می کند صرفاً به این بهانه که موضوع های انسانی بیش از حد مرکب و پیچیده اند. یعنی فرض گرفته می‌شود که برای تحقیق درباره طبیعت را درباره انسان دو روش متفاوت وجود دارد. اما به قول چامسکی زبان شناس هر موضوع و پدیده‌ای در آغاز تحقیق یا تحقیق در غیاب نظریه وحدت بخش بیش از حد پیچیده و بی نظمی و بی سامان به نظر می‌آید ولی در صورت طرح پرسش های درس و ژرف به دو روش یا دوگانه پنداری نیازی نیست. وظیفه پژوهنده علوم طبیعی در تحقیق این است که از شلوغی ظاهر پدیده‌هایی پا فراتر به نهد. پژوهش درباره اخلاق در این کتاب با زبانشناسی ضایع گشتاری الهام گرفته است. رویکرد طبیعت گرایانه در زبانشناسی را چامسکی به کار بست که درختی پرثمر و بس زاینده به بار آورد. مفهومی از زبان که در نظریه زبان شناسی زایا گشتاری دنبال می‌شود نظریه چامسکی مبدعش بود مفهومی نو است که صرفاً در ظاهر واژگانی است مشابه سایر کاربردهای لفظ زبان است. زبان در زبان شناسی به سبک چامسکی چیزی از درونی فردی و درون بستر درونی بدین معنا که موضوع مطالعه جزئیات مولفه ای از اندام یک موجود زنده است فارغ از آنچه در اجتماعی جهان خارج از آن موجود زنده اتفاق می‌افتد فردی به این معنا که آن جز اندامی و معرفی درونی تنها متعلق به یک فرد می‌تواند باشد بدون آنکه اشتراک ها و تفاوت هایش با دیگران اساس تحقیق قرار گیرد و درآن گستر بدین معنا که تحقق دقیق طبیعت گران بر دستگاه متمرکز است که بالقوه توان تولید جمله ها و عبارت های زبانی و شم های دستوری را دارد نه بر نمونه‌های گفته و شنیده و نوشته شده زبان. بر اخلاق به مثابه پدیده طبیعی نیز همین مسیر را می‌توان پیمود و مفهوم زبان را در عبارت های پیش گفته با اخلاق جایگزین کرد. جای انکار نیست که بسیاری از این رویکرد را عجیب می شمارند و حتی بر خلاف آن حجت می آورند. در مورد زبان این مخالفت ها پس از گذشت بیش از نیم قرن همچنان وجود دارد. شاید بخشی از اکراه در پذیرش این مفهوم نو پیرایه و عریان پیوندهای عاطفی ما با این الفاظ باشد. درس زبان برای همه یادآور چیزهای خوب و بد فراوان اصل هویت فردی و ملی و قومی ارتباط صمیمانه با جمع خانواده و دوستان فریب و حق و حقیقت های جایگزین ادبیات و خیلی چیزهای دیگر. مفهوم زبان به مثابه پدیده ای طبیعی با هیچ یک از این چیزها که جز جدایی ناپذیر زندگی انسان اند نسبتی ندارد. این گونه نظریه زبانی در برد و گستره نیز فروتنانه عمل می‌کند و از یافتن پاسخ های بزرگ و کلی طمع می برد. در عوض خود را به چیزهایی مانند رابطه گروه های دستوری و ارجاع ضمیر ها و توضیح حالت های دستوری و محدوده جابجایی گروه اسمی و مانند اینها مشغول می‌کند. با وجود این شاید روزی از کنار هم قرار دادن این تکه های ظاهری ظاهراً ریز و نام دادن این تکه های ظاهراً ریز و ناقابل تصویر کلی از چیستی و چگونگی تکامل استعداد زبانی و چند و چون ده ساز و کارهای ذهنی مغزی آن به دست آید. عین همین اهداف کوچک و کوتاه برد را می‌توان در اخلاق به مثابه پدیده ای طبیعی سراغ گرفت. اخلاق نیز مانند زبان تداعی‌کننده خیلی چیزهاست مهربانی و ستم انسان دوستی حقوق انسانها و حیوانات ایمان و دینداری قوانین حقوقی و جزایی پیمان‌ها و دوستی ها و خلاصه همه آنچه شیرازی جامعه و زندگی جمعی ماست. نگاه طبیعت گرایانه و اخلاق انکار کنند هیچ‌یک از آن حوزه های آشنا و تنیده در روان و جامعه ما نیست باید ذهن ما همچون زبان پژوهیدن اخلاق را بدین روش را به همان دلیل خشک ندارد. اما اگر قرار بر پژوهش به روش طبیعی باشد چاره‌ای جز کوچک و محدود کردن مسائل و کوتاه قدم بر داشتن نداریم. جالب اینجاست که در فیزیک نیز آن هنگام که نیوتن مشغول طرح نظریه و آزمایش در مورد مفهوم جدید نور بود منتقدانی بودند که می‌گفتند نیوتن با فرو کاهیدن نور به هندسه عظمت و زیبایی رنگین کمان را پایمال کرده است. ولی امروز هیچ کس چنین نقدی را موجه نمی شمارد. به هر روی دانسته های علمی انسان در این قلمروهای همچنان بس محدود است هرچند پرستش های ژرفی در حال طرح است و افق های شگفت‌آوری نیز پدیدار شده است. با این ملاحظه هاست که باید به اثر پیش رو نگریست. علم هیچ‌گاه تضمینی به ما نمی‌دهد که آیا راهی که در آن قدم نهاده ایم قرین پیروزی خواهد بود یا نه. شاید انسان چنان که دکارت گفته بود برای یافتن بعضی پاسخ ها به قدر کافی باهوش نباشد ولی این به تنهایی دلیل و رها کردن پژوهش و دنبال نکردن کنجکاوی ها نیست. درباره قیاس اخلاق با زبان و فیزیک نیز سخن چندانی نمی توان گفت. بدیهی است فیزیک پیوندی همه جانبه و ژرف با ریاضیات دارد و ریاضیات همزبان علم است و شاید تا ریاضی در علمی نباشد هیچ فهم علمی به دست نیاید. زبان نیز ویژگی های صوری و ریاضی گونه فراوانی دارد و شاید به همین دلیل است که زبان شناسان تا حدی موفق به نظریه سازی و نیل به پیشرفت هایی شده اند. آیا اخلاق نیز مانند زبان تن به کشف و فهمیده شدن می دهد و آیا ممکن است روزی برسد که آن را در ظرف زبان علم بریزند آرمانی سازی ها را چطور باید انجام داد و آیا نظریه هایی که طرح می شوند و قوام و انسجام کافی برای این کار را خواهند داشت. اینها مسائل مهم هستند که پاسخ شایسته بر ایشان پیدا نشده است ولی به هیچ روی نباید آنها را بهانه استقبال از شکست قرار داد ای بساک علمی نو در حال تولد باشد. نویسنده در یک مکاتبه شخصی خود را چنین معرفی می کند هاوزر دانشگاه هاروارد را پس از طی ۱۸ سال پژوهش و تدریس ترک کرد تا از آن پس وقت و تلاش خود را صرف یاری به کودکان گرفتار در شرایط پر خطر کند. او در سال ۲۰۱۲ موسسه‌ای به نام ریسک ایریزر تاسیس کرد که هدفش ارائه خدمات نرم افزاری و مشاوره به مراکز و آموزشگاه های ویژه کودکان مبتلا به آسیب های اجتماعی عاطفی و عصب شناختی است. ریسک ایریزر می کوشد تا با بهره گیری از جدیدترین یافته ها در علوم ذهن و مغز این دسته از کودکان را قادر به یادگیری سازد و تصمیم‌گیری سالم یاری رساند. با خدماتی که ریسک ایریزر عرضه می کند معلمان کلینیک هایی که وظیفه آموزش و پرورش این گونه کودکان را به عهده دارند می توانند در ایفای نقش هایشان موثرتر عمل کنند. هاوزر به نقش و نگارش در زمینه ذهن و مغز ادامه داده و اخیراً در برخی از پژوهش هایش با زبان شناسان و دانشمندان علوم اعصاب همکاری کرده است. پیام این کتاب ساده است ما انسان ها در سیر تکامل صاحب غریزه اخلاقی شده ایم این غریزه است تعدادی از طبیعی که هر کودکی را بهره‌مند کرده و چنان ساخته شده است که به چشم برهم زدنی می‌تواند در نیکی یا بدی عمر قضاوت های اخلاقی به دست دهد آن هم بر مبنای گرامری ناخودآگاه درباره کردارها. بخشی از این سازواره به دست صنعتگری نابینا که انتخاب داروینی می‌خوانندش در گذری به درازای میلیون ها سال و بسیار بیشتر از تکامل نوع بشر پرورده شده است و دیگر بخش‌های آن هم پای تاریخ تکاملی انسان فزونی یافته و بر فراز نشسته همین هاست که دارایی بی همتای انسان و یک تا ویژگی روان شناسی اخلاقی‌ او شمرده می شود. پژوهش اخلاقی ما در این کتاب وامدار بینش هایی است که از پژوهش در غریزه دیگر به دست آمده است غریزه زبان. انقلابی که نوام چامسکی در دهه ۱۹۵۰ در زبان شناسی به راه انداخت محصول یک چرخش نظری بود ما در پژوهش زبان‌شناختی باید به جای کاوش در گوناگونی فرهنگی و تمرکز نصب بر اختلاف زبان ها توجه داشت.بانک کتاب بیستک مشوق خرید اینترنتی اهالی کتاب و کتاب‌خوان می‌شود تا با خرید آنلاین به پس‌انداز و ذخیره زمان و انرژی خود بپردازند و با حضور نیافتن مخاطب در ترافیک‌های سرسام‌آور شهری برای تهیه‌ی نیازمندی‌های مطالعاتی خود و به تحقق رساندن برنامه‌ها، به‌ویژه برای کنکوری‌ها‌، کمک شایانی کند.
وقتی تخفیف‌های تشویقی سبب حضور و مراجعه به بانک کتاب می‌شود، مراجعه‌کننده را با گنجینه‌ای مواجه می‌کند که محتوای آن با دسته‌بندی منظم و هدفمند، طراحی شده است و این نظم، دسترسی آسان به تنوع زیاد از انواع کتاب‌ها را برای او فراهم می‌کند و مانع سردرگمی مراجعه کننده در انتخاب کتاب مورد نظر می‌شود.