پاسخ برگ بیستک
بزودی
عنوان: خرید کتاب کودتا انتشارات نی
کتاب کودتا از مجموعه کتاب‌های انتشارات نی باشد که در بخش ابتدایی کتاب این چنین آمده است. پیشگفتار. طی سه دهه گذشته ایالات متحده آمریکا و ایران در حلقه های مرگبار گرفتار شده اند به گونه ای که دشمنان خونی و حتی ابدی یکدیگر لقب گرفته اند. آمریکا مایل است ایران را به عنوان نقطه تلاقی رایش سوم و روسیه استالینی تصویر کند نیروی اهریمنی که برای صدور انقلاب به سراسر خاورمیانه نقشه می‌چیند رویای بازسازی امپراطوری های بزرگ ایرانی را در سر می پروراند و بلند پروازی هسته‌ای اش شامل موشک‌های دوربردی میشود که قابلیت حمل سلاح های کشتار جمعی را در مناطق دوردستی مثل اسرائیل اروپا و آمریکای شمالی دارند. آمریکا در عین حال کینه عمیقی از ایران به دل دارد آن هم به خاطر بحران تحقیرآمیز گروگانگیری در سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ که طی آن دانشجویان با حمله به سفارت آمریکا در تهران ۵۵ تن از دیپلمات‌ها را به گروگان گرفتند و آنها را ۴۴۴ روز تمام با شعار طعنه‌آمیز آمریکا هیچ غلطی نمیتواند بکند در اسارت خود داشتند. ایران هم به نوبه خود آمریکا را به عنوان یک قدرت استعماری امپریالیستی جنگ افروز و یا به تعبیر خود شیطان مستکبر جهانخواه تصویر می‌کند که مصمم به تسلط بر کل منطقه و همچنین تغییر رژیم است که از طریق بازگرداندن نظم پیشین و چه در صورت امکان تجزیه کشور به مناطق قومی کوچک. این دو خود را گرفتار قفسی آهنین می بینند. بخش عمده‌ای از این خصومت ریشه در کودتای ۱۳۳۲ دارد که طی آن سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا یا سیا دولت بسیار مردمی محمد مصدق را سرنگون کرد و زمینه شکل گیری حاکمیت استبدادی محمدرضا شاه پهلوی را فراهم کرد. کودتای سال ۳۲ هم به نوبه خود ریشه در بحران نفتی بین ایران و بریتانیا در سالهای ۱۳۳۰ تا ۳۲ داشت. مجلس ایران در اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ مصدق را به نخست وزیری برگزید و اختیار ملی کردن شرکت نفت انگلیس ایران را به او داد. این امر جرقه اولیه بحران بین المللی مشهوری بود که به مناقشه نفتی انگلیس و ایران معروف شد. این بحران با تصاحب تاسیسات نفتی از سوی ایران آغاز شد. در گرفتن مباحث داغ در دیوان بین‌المللی لاهه و سازمان ملل متحد اعمال تحریم اقتصادی طرح ریزی برنامه های پنهانی برای حمله به ایران و همچنین قطع روابط دیپلماتیک باعث تشدید بحران شدند. در این میان ایالات متحده آمریکا تلاش کرد تا از طریق ارائه مجموعه ای از راه حل هایی به اصطلاح سازشی خود را به عنوان واسطه درستکار تصویر کند و بحران را بخواباند. این در حالی بود که تا مرداد ماه ۱۳۳۲ یعنی هنگامی که سازمان سیا به همکاری سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا معروف به ام ای ۶ اقدام به سازماندهی گروهی از افسران زرهی برای سرنگونی مصدق کرد بحران فروکش نکرده بود. این دوره ۲۸ ماهه گسل عمیق ایران تنها در تاریخ ایران بلکه در روابط این کشور با بریتانیا و آمریکا به وجود آورد. اغلب گفته می شود که جنگ ها و انقلاب های بزرگ باعث هک شدن لحظات تعیین کننده و آشکاری در حافظه عموم می شوند به طوری که پیش از ماجرا کاملاً از پس از ماجرای تفکیک می شود. ۱۳۳۲ نیز در حافظه جمعی و فرهنگ سیاسی ایران چنین تاثیری داشت. درباره کودتای سال ۳۲ بسیار نوشته اند. همچنین درباره بحران نفتی سال های ۳۰ تا ۳۲. پس شاید این پرسش مطرح شود که چرا کتابی دیگر در این زمینه نوشته شده.. کتاب حاضر میخواهد از دو جنبه پنداشت عمومی. ایجاد شده توسط آثار قبلی را به چالش بکشد. نخستین باور متعارف را که بریتانیا با حسن نیت وارد مذاکره شد ایالات متحده تلاشی جدی برای ایفای نقش واسطه درستکار صورت داد و علت شکست مصدق در دستیابی به این مساله هم سرسختی او بوده که ریشه مبارزه درس رشته روانشناسانه و شیعی او جستجو شده است. حتی نویسندگان همدل با مصدق نیز مدعی اند که اگر مصدق سرسختی کمتری از خود نشان می داد می بایست و می توانست به مساله‌ای منصفانه و عادلانه دست یابد. مسلم ویلیام راجر نویسنده برخی از موشکافانه ترین آثار درباره افول امپراتوری بریتانیا به طور کل و بحران انگلیس و ایران به طور اخذ چنین استدلال می‌کنند که بریتانیا اصل ملی شدن را پذیرفت اما با همراهی آمریکا و به دلیل رفتار غیر منطقی مصدق تصمیم به سرنگونی او گرفت. استدلال متقابل کتاب حاضر این است که مصالحه اساساً دست نیافتنی بود زیرا که پرسشی بی پرده در کانون مناقشه قرار داشت اینکه چه کسی کنترل صنعت نفت را بر عهده داشته باشد. آیا کنترل آن در اختیار ایران بود یا شرکت نفت انگلیس ایران و یا احتمالاً کنسرسیومی از شرکتهای بزرگ نفتی معروف به هفت خواهران... از نظر ایران ملی شدن به معنای کنترل حاکمیت بود. از دیدگاه شرکتهای نفتی ملی شدن نفت ایران به معنای از دست رفتن کنترل غربی ها بود امری که در اوایل دهه ۱۳۳۰/ ۱۹۵۰ غیرقابل پذیرش تلقی می شد. از سوی دیگر ملی‌شدن سوریه یعنی ملی شدن ظاهر این محتوایی یا ملی شدن در تئوری و نه در عمل از سوی بریتانیایی ها و آمریکایی ها به عنوان مثال های منصفانه نمایش داده می‌شد اما در واقع در بهترین حالت ترکیبی من تضاد و بی‌معنا و در بدترین حالت سرپوشی گمراه کننده بود. در سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ نه بریتانیا و نه آمریکا تحت هیچ شرایطی آماده پذیرش ملی شدن واقعی صنعت نفت نبودند. دوم آنکه کتاب حاضر همچین باور متعارفی را که حاکی از قراردادن دیگر و برگرد و یکپارچه کود داد چارچوب جنگ سرد یعنی در ستیز بین شهر و غرب این اتحاد شوروی و آمریکا بین بلوک کمونیستی با جهان به اصطلاح آزاد است به پرسش می کشد. آنجا که مارک گازیوروسکی نویسنده دقیق ترین آثار موجود درباره کودتا استدلال می‌کند که کودتا ارتباط چندانی با نفس نداشته و بیشتر معطوف به ژئوپولتیک ترس از کمونیسم و تهدید شوروی بوده است در واقع دیدگاه بسیاری از کسانی را بیان می کند که پیشتر در این باره نوشته اند. او مینویسد آمریکا در ابتدا تصمیم داشت که وارد این دعوا نشود. آمریکا حتی بریتانیا را به پذیرش ملی شدن نفت ترغیب کرد تلاش های صورت داد تا مناقصه از راه مذاکره حل و فصل شود و بریتانیا را از حمله به ایران منصرف کرد. آمریکایی موضع بی طرفانه را تا پایان دوره ریاست جمهوری ترومن در ژانویه ۱۹۵۳ دی ماه ۱۳۳۱ حفظ کرد اما آن موقع دیگر بسیاری از مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیده بودند که سرپیچی مصدق از رسیدن به توافق در مناقشه نقدی نوعی بی‌ثباتی سیاسی ایجاد می‌کند که ایران را در معرض خطر سقوط به ورطه کمونیسم قرار می دهد. این کتاب اما تلاش می‌کند تا جای کودتا را به شکلی موثق درون مناقشه بین امپریالیسم و ناسیونالیسم بین جهان اول و سوم بین شمال و جنوب بین اقتصادهای صنعتی توسعه یافته و اقتصادهای توسعه نیافته و وابسته به صادرات مواد خام تعیین کند. از آنجا که موضوع مورد مناقشه در این میان نفت است که کتاب حاضر چنین استدلال می‌کند که ایالات متحده آمریکا نیز به اندازه بریتانیا در این بحران سرمایه گذاری کرده بود. بنابراین علت مشارکت آمریکا در کودتا صرفاً خطر توسعه کمونیسم نبود بلکه مسئله تبعاتی مطرح بود که ملی شدن نفت می‌توانست بر مناطقی به دور دستی اندونزی و آمریکای جنوبی و صد البته خلیج‌فارس به جا بگذارد. کنترل تولید نفت در اختیار شرکتهای غربی بود در اوایل دهه ۱۹۷۰ الی ۱۳۵۰ به دولت های بومی واگذار شده اما چنین زیانی در اوایل دهه ۱۹۵۰ تا ۱۳۳۰ امری کاملاً غیر قابل پذیرش بود. البته شاید بعضیا حس نوستالژیک خود را نسبت به روزهای خوش گذشته حفظ کرده باشند آن زمان که تولید و در نتیجه قیمت گذاری نفت در اختیار شرکتهای بزرگ بود و دست کارتن های سهل انگاری مثل اوپک سازمان کشورهای صادر کننده نفت به آن نمی رسید. آنها جدا مشتاق بودند که دولت های به اصطلاح رانتی را از بالای نفت نجات بدهند. چنین نوستالژیایی الان بعید به نظر می‌رسد اما تا پیش از پیدایش مبارزات ملی شدن نفت عملاً جزئی جدایی ناپذیر از واقعیت بود. این مبارزه در خاورمیانه با پیشگامی مصدق آغاز شد. کتاب حاضر چنین استدلال می‌کند که ایالات متحده آمریکا و بریتانیا برای توجیه کودتا از زبان جنگ‌سرد گفتمان مسلط زمانه استفاده کردند اما نگرانی عمده آنان تهدید کمونیست نبود بلکه آنها بیشتر به پیامدهای ملی شدن نفت در سراسر جهان توجه داشتند. دقیقاً به همین دلیل بوده که بسیاری از ایرانیان مصدق را تحسین می کردند و می کنند. آنان مصدق را یک بت ملی می دانند که همتراز با گاندی در هند ناصر در مصر سوکارنو در اندونزی تیتو در یوگسلاوی نکرومه در غنا و لومبومبا در کنگو قرار می گیرد. در عصر ناسیونالیسم ضد استعماری و جنگ‌جهانی‌دوم مصدق در کنار گاندی و ناصر به مثابه چهره‌هایی پیشگام در جهان سوم ظاهر شد. این دیدگاه نسبت به آن ها هنوز هم به قوت خود باقی است. ماجرای بحران سالهای ۱۳۳۰ تا ۳۲ را می توان از منابعی متنوع که بعضی های شان در سالهای اخیر و به ویژه پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در دسترس قرار گرفتند استخراج و بازسازی کرد. شرکت نفت انگلیس ایران که بعدها بریتیش پترولیوم نامیده شد اسناد مشروح خود را در اختیار دانشگاه وارو یک انگلستان گذاشته است. این اسناد حاوی اطلاعاتی ارزشمند نه تنها درباره مواضع شرکت در خصوص مذاکرات در مورد عملکرد داخل صنعت نفت و به ویژه روابط کاری و کارگری در آن است. دولت بریتانیا گه گاه به هنگام بررسی حاکمیت ۳۰ ساله خود برخی پرونده‌های مربوط به کابینه وزارت امور خارجه کنسولگری ها و وزارت سوخت و انرژی را از رته محرمانه خارج کرده است. امروزه این پرونده‌ها در آرشیو ملی بریتانیا در لندن که بیشتر به عنوان اداره بایگانی عمومی شناخته می‌شد قابل دسترسی هستند. ناگفته پیداست که پرونده‌های آنان همچنان به بسته باقی مانده اند. وزارت امور خارجه آمریکا پس از وعده طفره رفتن سرانجام در سال ۱۳۶۸/ ۱۹۸۹ برخی اطلاعات ارزشمند را در قالب مجلد های سالانه‌ای تحت عنوان روابط خارجی ایالات متحده معروف به مجموعه فروس منتشر کرد اما مجلات های مربوط به ایران دچار انقطاع های عمده و توجیه ناپذیری هستند. باور این که روزها و گاهی هفته‌ها سپری شده بدون آنکه هیچ نوع مکاتبه‌ای بین تهران و واشنگتن رد و بدل شود دشوار است. انجمن تاریخ آمریکا گله کرده که وزارت امور خارجه این کشور نتوانست قانون غیرمحرمانه سازی خودش را رعایت کند و بهانه های مختلفی را برای تغییر در انتشار اسناد مربوط به ایران و همچنین گواتمالا و کنگو و مطرح کرده‌اند. سیا مثال ها و بهانه می‌آورد که منابع مالی لازم را برای پیروی از فرمان اجرایی سال ۱۹۹۵ رئیس‌جمهور در اختیار ندارد. این فرمان حاکی از غیرمحرمانه سازی خودکار اسناد پس از ۲۵ سال بود. اما ناگهان تغییر رویه عمده‌ای صورت گرفت و سیا استدلال کرد که همان پرونده ها در اوایل دهه ۱۹۶۰ و در چارچوب برنامه معدوم‌سازی ناخواسته ریز ریز شده و از بین رفته اند. سیا اکنون می‌گوید که حدود هزار صفحه سند در خزانه های سازمان باقی مانده اند. اما این اسناد فعلاً باید در حالت تعلیق باقی بمانند. مطابق توضیحات سیا انتشار این اسناد احتمالاً اعتماد بین آمریکا و بریتانیا را خدشه دار خواهد کرد زیرا بریتانیا همچنان به طور رسمی مدعی است که مطلقاً هیچ نقشی در کودتا نداشته است. امید می‌رود که تاریخ پژوهان آینده پیش از این که اسناد یاد شده نیز به شکلی ناخواسته ریز ریز شود موفق به مشاهده و بررسی آنها بشوند. با این حال یک تحقیق معروف سیا با عنوان سند ویلبر شناخته میشود در سال ۲۰۰۰ به نیویورک تایمز درز کرد آن هم در زمانی که دولت آمریکا در پی آن بود تا با عذرخواهی تلویحی از بابت کودتای سال ۳۲ سیاست تنش‌زدایی با ایران را در پیش گیرد. این سند ابتدا به شکل خلاصه در نسخه چاپی روزنامه سپس در نسخه ویرایش شده ۸۰ صفحه ای در سایت روزنامه و در ادامه به صورت گزارشی کمتر خلاصه شده و ۱۶۹ صفحه ای همراه با اسامی متعدد در وب سایتی دیگر با نام اسرارآمیز کریپتم و در نهایت به شکل طولانی تر همان سایت همراه با توضیحات بیشتری در مورد اسامی منتشر شد. تنها بخشی که محرمانه باقی مانده فهرست زمینه‌ای از روزنامه نگاران و سیاستمدارانی بود که در زمان کودتا از ام ای ۶ سیا پول گرفته بودند. این سند تحت نظارت دایره تاریخ سیا و به عنوان سرنگونی نخست وزیر مصدق در ایران و نظارت دکتر دونالد ویلبر باستان شناسی که به فعالیت‌های جاسوسی روی آورده بود و همچنین مامور مخفی ارشد فارسی‌زبان سازمان تهیه شد. هدف از تهیه آن نقد و ارزیابی دقیق کودتای ۱۳۳۲ و فراهم‌سازی سندی راهنما برای کودتای آینده در دیگر نقاط بود. در مقدمه این صنعت صراحتاً از توصیه های کاربردی برای عملیات مشابه سخن به میان آمده است. نویسنده البته خلاصه ای بی غرض درباره کودتا ارائه داده اما به احتمال زیاد به شدت خودسانسوری کرده است زیرا به خوبی آگاه بوده که این سند احتمالاً فقط در سیا بلکه در پنتاگون وزارت خارجه کاخ سفید و حتی کمیته روابط خارجی سنا نیز پخش خواهد شد. سند ویلبر چه در ایران و چه در غرب به جایگاه یک متن قابل اطمینان و حتی تاریخی معتبر و کامل دست یافته است. نیویورک تایمز از آن به عنوان تاریخ محرمانه‌ای که افشا کننده اطلاعات اساسی و طرز کار کودتا است یاد کرد. گاردین آن را نخستین روایت مشروح منتشر شده توسط آمریکا درباره آن دوران خواند. همچنین آرشیو امنیت ملی سازمانی غیردولتی در واشنگتن که ماموریتش غیرمحرمانه سازی اسناد رسمی از آن را سندی بسیار مهم خوانده و چنین توصیف کرده است یک گزارش پسا عملیاتی که شامل تلگرام های سازمان و مصاحبه‌های با عوامل در صحنه آن در ایران می شود. با تمام این احوال سند ویلبر به شکلی معنادار در زمینه‌های خاص سکوت کرده است. تهیه آن به سفارش سیا صورت گرفته اما مشخص نیست که سازمان سیا آن را منتشر کرده یا خیر. نسخه اینترنتی آن اشکالات حروف نگاری پرشماری دارد که نشان می دهد نسخه پیش از انتشار سند اصلی است. نویسنده مرحوم احتمالاً این پیش نویس را با توصیه درز دادن آن در زمانی مناسب به دوستان معتمد خود سپرده بود. ویلبر با ناراحتی از سیا بازنشسته شد. او احساس می‌کرد که از خدماتش در به ثمر رسیدن کودتا به شکلی مناسب قدردانی نشده است. او همچنین احساس می کرد که کارشناسی چیز شمرده شده است زیرا سازمان در خاطرات منتشر شده او دست برد اما به کریمت روزولت اجازه داد تا روایت خود را از این رویداد را در این کتاب ضد کودتا منتشر سازد. این کتاب که در زمان وقوع انقلاب ایران و در قالب داستان های ماجراجویانه برادران هاردی نوشته شد بی‌درنگ جایگاه اثری ارزشمند و خواندنی به نقل از یک شاهد عینی را کسب کرد. ویلبر اما در طب گفتن حقیقت باقی ماند و در گذشت. اسناد دولتی موجود طی سالهای اخیر با سیلی از مصاحبه ها زندگی نامه ها خاطرات یادبودها تاریخ شخصی و اسناد خصوصی تکمیل شده است. این اسناد به شکل پراکنده در روزنامه ها ژورنالها و مجلات آثار گلچین شده و آثار منتشره به شکل خصوصی هم در داخل و هم در خارج از ایران منتشر شده‌اند. افزون بر این پروژه های تاریخی شفاهی هم در داخل و هم خارج از کشور اطلاعات ارزشمند جدیدی را در دسترس قرار می دهند. مهمترین آنها پروژه تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد و پروژه تاریخ ایران در برلین است. در پروژه نخست که تحت نظارت دکتر حبیب لاجوردی انجام شد با ۱۳۲ نفر از چهره‌های سرشناس رژیم پهلوی مصاحبه شده که اکثر آنان از طبقه نخبگان قدیمی قلمداد می شوند. در پروژه دوم نیز که در نظارت دکتر حمید احمدی انجام گرفته مصاحبه ویدئویی با ۱۲۶ مخالف در داخل و خارج از ایران انجام شده که بعضی هایشان در زمان کودتا افسر ارتش و یا عضو حزب کمونیست بوده اند. این مصاحبه با همراه با خاطرات منتشره پس از انقلاب ۵۷ اولاً صدا های موثر و مخالفی را در برابر صداهای سلطنت طلب پس از کودتا قرار می‌دهد. تا آن روز عید روزی که ام ای ۶ وسیع اجازه دهند خواب آرشیو های بسته شان آشفته شود ما تاریخ‌نگاران برای ترسیم تصویری منسجم از کودتای ۳۲ هیچ گزینه دیگری جز رضایت دادن به این منابع پراکنده و مختلف در اختیار نداریم.بانک کتاب بيستک شما را به خواندن اين کتاب دعوت ميکند. بيستک کتاب امکان خريد اينترنتي کتاب کمک درسي و کتاب هاي عمومي رمان و داستان را با تخفيف و ارسال رايگان فراهم مي‌سازد. معمولا هيچ گزينه‌اي در کنار کيفيت کالاي اجناس يک فروشگاه به جز تخفيف، نمي‌تواند سيلي از مشتريان را به سوي خود به راه بياندازد؛ به‌خصوص اگر اين تخفيف مربوط به فعاليت خريد و فروش کتاب‌کمک درسي و کنکوري باشد که نياز مبرم اين ماه‌هاي پاياني سال براي بچه‌هاي کنکوري است. در چنين وضعيتي نقش پُررنگ بانک کتاب‌هايي همچون بانک کتاب بيستک، بسيار نمايان مي‌شود. بانک کتاب بيستک با تخفيف‌هاي فراوان و تنوع محصولات در جهت ايجاد آرامش براي دانش‌آموزان و کنکوري‌هاي عزيز شرايط ويژه‌رقم زده است.